Pojęcie “klimat” bardzo często przewija się w codziennym życiu. Kiedy w ciągu pojedynczego kwietniowego tygodnia temperatura waha się do -1°C do +20°C, słyszy się “taki mamy klimat”. Często mówi się też o chociażby egzotycznych, tropikalnych klimatach czy też tych zimnych, arktycznych. Jednak czy zastanawiałeś się kiedyś czym dokładnie jest klimat? Co to są strefy klimatyczne? Ile jest stref klimatycznych na Ziemi? Te pytanie otwierają drzwi do fascynującego świata klimatologii i geografii. Przeczytaj poniższy artykuł, aby poznać na nie odpowiedzi!
Klimat – co to?
Klimat to przeciętny stan przyrody i jej poszczególnych składników, który panuje w danym regionie przez dłuższy czas – często dziesiątki lat lub więcej. Czyli – w dużym uproszczeniu – po prostu pogoda, którą przez wiele lat pod rząd można zaobserwować w danym miejscu. Klimat obejmuje szereg składników, takich jak temperatura, opady atmosferyczne, wilgotność powietrza, prędkość wiatru i inne warunki atmosferyczne, które mogą mieć wpływ na życie na Ziemi. Klimat jest wynikiem szeregu czynników, które można podzielić na dwie główne kategorie:
- Meteorologiczne, na przykład:
- Fronty atmosferyczne
- Prędkość wiatru
- Masy powietrza
- Układ ciśnień
- Itp.
- Niemeteorologiczne, na przykład:
- Szerokość geograficzna
- Prądy morskie
- Odległość od morza/oceanu
- Wysokość nad poziomem morza
- Rzeźba terenu
- Itp.
Poznanie klimatu jest kluczowe dla zrozumienia środowiska, w którym się żyje, oraz dla podejmowania decyzji dotyczących rolnictwa, budownictwa, turystyki i innych dziedzin życia.
Strefy klimatyczne – co to?
Strefy klimatyczne to kluczowy element zrozumienia globalnych wzorców pogodowych i różnorodności ekosystemów na Ziemi. Są to obszary kuli ziemskiej, w obrębie których zaobserwować można podobny przebieg wybranych elementów klimatu (najczęściej temperatura powietrza, opady i ciśnienie atmosferyczne). Czyli, w dużym uproszczeniu, obszary na których zaobserwować można (przez lata, konsekwentnie) podobną pogodę. Strefy klimatyczne przyjmują zazwyczaj postaci równoleżnikowego pasa. Jednak ile jest stref klimatycznych?
Ile jest stref klimatycznych? – odpowiadamy!
Wiesz już, co to jest klimat i strefa klimatyczna. Pojawia się zatem pytanie: ile jest stref klimatycznych? Niestety odpowiedź na nie nie jest jednoznaczna. Istnieje bowiem kilka klasyfikacji. Jednak jedna z najczęściej stosowanych to klasyfikacja stworzona przez Wincentego Okołowicza. Wyróżnia on 5 stref klimatycznych. Inne klasyfikacje to np. klasyfikacja opracowana przez Wladimira Köppena (wyróżniająca 5 stref klimatycznych) i klasyfikacja Alisowa, w której wyróżnia się 7 stref klimatycznych.
Klasyfikacja Okołowicza
Wincenty Okołowicz wyróżnił 5 stref klimatycznych, które podzielił też na typy klimatu. Jest to dość popularnie używana klasyfikacja i spotkać się z nią można chociązby na lekcjach geografii w szkole. Strefy klimatyczne i typy klimatów, które wyróżnił to:
Strefa klimatów równikowych
Rozciąga się ona między 20°S a 20°N szerokości geograficznej, obejmując obszary wokół równika. Charakteryzuje się wysokimi temperaturami przez cały rok – średnia roczna temperatura przekracza 20°C! Dodatkowo w tej strefie amplitudy temperatur są niewielkie – zwykle nie przekraczają 5°C–10°C, choć wzrastają nieznacznie wraz z oddaleniem od równika. W strefie klimatów równikowym nie ma wyraźnie zaznaczonej pory bezdeszczowej, a opady atmosferyczne występują codziennie w postaci tzw. deszczy zenitalnych. Jednakże, oddalając się od równika, obserwuje się zmniejszenie rocznej sumy opadów i skrócenie okresu pory deszczowej do kilku miesięcy. W związku z różnicami w amplitudach temperatur i rozkładzie opadów, w tej strefie wyróżnia się trzy główne typy klimatu:
- Klimat równikowy wybitnie wilgotny
- Klimat podrównikowy wilgotny
- Klimat równikowy suchy
Obszary obejmujące te klimaty znajdują się na w Ameryce Środkowej i Południowej, Afryce, Australii, Azji Południowo-Wschodniej oraz na wyspach Oceanii.
Strefa klimatów zwrotnikowych
Strefa ta znajduje się w okolicach obu zwrotników. Średnie roczne temperatury przekraczają tam 20 °C. Jednak w ciągu roku średnie miesięczne temperatury różnią się od siebie znacznie bardziej niż w przypadku klimatu równikowego. Średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca może wynosić do 10°C, podczas gdy najcieplejszego – nawet ponad 35°C. Cecha charakterystyczna klimatów leżących w tej strefie to duże amplitudy dobowe temperatur. Opady występują najczęściej lub wyłącznie latem – o ile jakieś występują bo w suchych klimatach są one jedynie sporadyczne.
Wyróżnia się cztery typy klimatu w tej strefie:
- Klimat zwrotnikowy wilgotny
- Klimat zwrotnikowy pośredni
- Klimat zwrotnikowy kontynentalny suchy
- Klimat zwrotnikowy wybitnie i skrajnie suchy
Ta strefa klimatyczna obejmuje między innymi tereny południowej Afryki, Półwyspu Arabskiego, Indyjskiego i Indochińskiego, północną część Meksyku i południowo-wschodnie krańce USA.k
Strefa klimatów podzwrotnikowych
Strefa ta obejmuje obszary na których średnia temperatura najzimniejszego miesiąca wynosi od powyżej 10°C do 0°C, zależnie od typu klimatu. Opady w tej strefie występują głównie jednym z półroczy (zazwyczaj półroczu chłodnym, w klimatach monsunowych – latem). Wyróżnia się poniższe typy tego klimatu:
- klimat podzwrotnikowy morski (śródziemnomorski)
- klimat podzwrotnikowy pośredni
- Klimat podzwrotnikowy kontynentalny
- Klimat podzwrotnikowy kontynentalny suchy
- Klimat podzwrotnikowy kontynentalny wybitnie suchy
Strefa klimatów umiarkowanych
W tej strefie średnia roczna temperatura to już jedynie 0°C-10°C – oczywiście w najcieplejszym miesiącu jest wyższa. Z kolei roczna amplituda temperatur wynosi od poniżej 25°C do ponad 35°C, zależnie od typu klimatu. W tej strefie oprócz typów klimatów wyróżnia się też ich dwie grupy:
- Umiarkowanie ciepłe – do których zalicza się typy klimatów:
- Klimat umiarkowany ciepły wybitnie morski
- Klimat umiarkowany ciepły morski
- Klimat umiarkowany ciepły przejściowy
- Klimat umiarkowany ciepły ciepły
- Klimat umiarkowany ciepły kontynentalny
- Klimat umiarkowany ciepły wybitnie kontynentalny
- Klimat umiarkowany ciepły kontynentalny suchy
- Klimat umiarkowany ciepły kontynentalny wybitnie suchy
- Klimat umiarkowany ciepły kontynentalny skrajnie suchy
- Umiarkowanie chłodne – do których zalicza się typy klimatów:
- Klimat umiarkowany chłodny morski
- Klimat umiarkowany chłodny przejściowy
- Klimat umiarkowany chłodny chłodny
- Klimat umiarkowany chłodny kontynentalny
- Klimat umiarkowany chłodny wybitnie kontynentalny
- Klimat umiarkowany chłodny skrajnie kontynentalny
W strefie klimatów umiarkowanych znajduje się między innymi Polska, a także np. Norwegia, Islandia, Rosja, północna część Japonii, Europa Zachodnia, etc.
Strefa klimatów okołobiegunowych
Strefa ta charakteryzuje się przede wszystkim dość niską temperaturą (maksymalna średnia miesięczna temperatura w klimacie subpolarnym to +6°C). W tej strefie występują też niskie opady – głównie lub wyłącznie śniegu. Dodatkowo amplitusy powietrza są wyjątkowo wysokie – mogą dochodzić nawet do 80°C! Warto też zapamiętać, że to właśnie w tej strefie obserwujemy zjawisko dnia i nocy polarnej. Typu klimatu, które wyróżnia się w tej strefie to:
- Klimat subpolarny
- Klimat polarny
Tą strefę klimatyczną można zaobserwować na przykład na Antarktydzie, Grenlandii, Arktyce, w północnej Syberii i Kanadzie, Alasce etc.
Inne klasyfikacje
Jak zostało już wspomniane, istnieje więcej niż jedna klasyfikacja stref klimatycznych. Oto dwie inne, z którymi również można się spotkać:
Klasyfikacja klimatów Köppena
Ta klasyfikacja jest oparta na średnich miesięcznych temperaturach, oraz rozkładzie opadów rocznych. Również jest szeroko stosowany system klasyfikacji. Wyróżnia się w nim poniższe strefy:
- A – klimaty tropikalne
- B – klimaty suche
- C – klimaty umiarkowane ciepłe
- D – klimaty kontynentalne
- E – klimaty polarne
Strefy te dzieli jeszcze na kolejne typy i podtypy, jednak zapamiętanie głównych stref jest najważniejsze.
Klasyfikacja Alisowa
Ta klasyfikacja oparta jest na typach mas powietrza, które powstają w określonych strefach geograficznych. To na ich podstawie wydzielone zostały podstawowe strefy klimatyczne. Należą do nich:
- strefa równikowa
- strefa podrównikowa
- strefa zwrotnikowa
- strefa podzwrotnikowa
- strefa umiarkowana
- strefa subarktyczna lub subantarktyczna
- strefa arktyczna lub antarktyczna
Podsumowanie
Klimat to przeciętny stan przyrody i jej poszczególnych składników, który panuje w danym regionie przez dłuższy czas. Wyznacza się je na podstawie różnorodnych czynników, na przykład temperatury powietrza, opadów atmosferycznych i wilgotności powietrza. Z kolei strefy klimatyczne to obszary kuli ziemskiej, w obrębie których zaobserwować można podobne klimaty. Różnorodność klimatów i ich stref sprawia, że Ziemia jest fascynującym miejscem do odkrywania i badań. Strefy klimatyczne to kluczowy element zrozumienia globalnych wzorców pogodowych. Jednak ile jest stref klimatycznych? To pytanie nie posiada jednoznacznej odpowiedzi. Nie można też jednoznacznie powiedzieć ile jest typów klimatów. Klimaty i ich strefy są Stworzonych zostało jednak kilka klasyfikacji stref klimatycznych i typów klimatów. Jedne z popularniejszych to chociażby klasyfikacja Okołowicza czy Köppena.
